جرم گیری و برساژ

پلاک دندانی همیشه مشکل اساسی بسیاری از مراجعین دندانپزشکی زیبایی و ترمیمی است. جرم موجب بد رنگ شدن دندانها و در نتیجه ظاهر زشت افراد می‏شود. بزاق دهان بطور طبیعی حاوی املاح زیادی است که در قسمت‌‎هایی که کمتر مسواک می‏‌شوند، رسوب می‏‌کند و به تدریج میکروب‎های دهانی نیز با آن ترکیب می‏شود. نهایتا مواد غذایی نیز از طریق همین لایه‌‎های چسبنده روی دندان‌‎ها رسوب و پلاک دندانی ایجاد می‏شود. ابتدا ممکن است بتوان با استفاده از مسواک زدن جرم‎های تشکیل شده را برداشت اما زمانی که برای مدت طولانی به آن بی توجهی شود، تمیز کردن دندان با مشکل انجام می‏شود و به راحتی نمی‎توان جرم‎های چسبیده را برداشت.

تشکیل جرم روی دندان با توجه به عادات غذایی و زندگی افراد و عدم مسواک زدن صحیح رخ می‏دهد که البته در برخی از افراد، فیزیولوژی بزاق دهان به گونه ‌ای است که مستعد تشکیل جرم دندان و التهاب و پوسیدگی دندان است.

جرم تشکیل شده روی دندان همچون محافظی عمل می‏کند که آن را از سرما و گرما محافظت کرده و فرد نیز بر این تصور است که با برداشتن این لایه ممکن است دندانها نسبت به گرما و سرما حساسیت پیدا کنند. برخی نیز بر این تصورند که جرمگیری موجب تراشیده و خالی شدن دندان می‏شود که تصوری غلط است.

از سوی دیگر جرم دندان به مرور زمان لثه را تخریب کرده و جایگزین بافت لثه می‏‌شود. این امر موجب عقب‌ نشینی لثه شده و بین دندان‌‎ها فضای خالی ایجاد و بتدریج این فضاها توسط جرم دندان پر می‏شود. این در حالی است که با مشاهده دندان‎ها، تنها قسمتی از جرم تشکیل شده قابل رویت است و قسمت اصلی آن که جایگزین لثه تخریب شده است، قابل دید نخواهد بود.

جرم دندان (کَلکولوس دندانی)

باکتری  بر روی دندان بر اثر عوامل مختلفی نظیر خوردن غذا به وجود می آید که به نام های جرم دندان ،کَلکولوس دندانی، پلاک دندان (Dental plaque)و یا تارتار دندانی شناخته می شود، جرم و یا رسوبات ابتدا به شکل یک پلاک بر روی دندان می نشینند و در طول گذر زمان سفت می شوند، به طوری که حتی با مسواک زدن نیز از بین نمی روند.جرم در واقع رسوبی است که روی دندان‌ها و لثه تشکیل می‌شود و نه‌تنها باعث ایجاد بوی بد دهان می‌شود بلکه رنگ و سلامت دندان‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد و می‌تواند به پوسیدگی آنها و بروز بیماری‌های لثه منجر شود.

تشکیل جرم روی دندان عوارض بسیاری دارد که از جمله آن‌ها می‌توان تشکیل ترک‌ها در دندان، عفونت دهان، بوی بد دهان و افتادگی دندان اشاره کرد.

به گفته ویکی‌پدیا

جرم دندان یا تارتار دندانی یا کَلکولوس دندانی به انگلیسی(Dental calculus)تجمع جرم محکم و سخت‌شدن پلاک‌های میکروبی است که به دندان‌ها چسبیده‌اند و با مسواک‌زدن نیز تمیز نمی‌شوند. هدف از مسواک‌زدن حذف لایه میکروبی فوق (پلاک میکروبی) است. پلاک میکروبی نه‌تنها باعث پوسیدگی دندان می‌شود، بلکه فعالیت میکروب‌های موجود در آن باعث آسیب به لثه و ایجاد التهاب در ناحیه لثه (ژنژیویت) نیز خواهد شد.

توصیه می‌شود جهت جلوگیری از این اتفاق حداقل در هفته به مدت دوبار دندان هایتان به مدت دودقیقه مسواک کنید تا جرم‌های تشکیل شده روی دندان از بین بروند.

البته افرادی که زیاد چای و قهوه مصرف می‌کنند و سیگار می‌کشند زودتر دچار جرم دندان خواهند شد. بزاق دهان به صورت طبیعی دارای املاح بسیاری است که در قسمت‌هایی از دهان و دندان‌ها رسوب می‌کند و به مرور زمان هم میکروب‌های دهانی و مواد غذایی به این رسوبات اضافه می‌شوند. در مراحل اولیه این پلاک‌ها براحتی با مسواک‌زدن و نخ‌ دندان کشیدن قابل پاک شدن است، اما به مرور زمان به لایه‌ای سخت تبدیل می‌شود که نیاز به مداخلات درمانی دارد.

براساس توصیه دندانپزشکان جرمگیری ضرورت پیدا می‏کند زیرا جرم نه ‌تنها بافت لثه را از بین می‏‌برد، بلکه عامل اصلی پوسیدگی دندان نیز محسوب می‏شود. با تخریب هر چه بیشتر بافت لثه، دندان‌‎ها لق شده که دندانپزشک زیبایی خوب ملزم به کشیدن دندان بیمار می‏شود.

آیا جرمگیری خطر دارد؟

بیشتر مردم فکر می‌ کنند جرم گیری مینای دندان‌ها را از بین می‌برد و زمینه بروز پوسیدگی‌ را فراهم می‌کند در حالی که جرم دندان علاوه بر این‌که برای لثه و بافت‌های نگهدارنده دندان مضر است، محلی برای تجمع و تکثیر میکروب‌ها به حساب می‌آید و فقط با جرمگیری می‌توان این مشکل را حل کرد. پس این جرم است که ضرر دارد نه جرمگیری!خیلی‌ها می‌گویند جرمگیری باعث حساس شدن دندان‌ها می‌شود و در صورت مصرف نوشیدنی گرم یا سرد دندان‌ها تیر می‌کشند.

حقیقتا وجود جرم روی دندان‌ها به علت ضخامتی که دارد به عنوان یک عایق عمل می‌کند و تا حدی جلوی حس دندان‌ها را می‌گیرد. بنابراین طبیعی است که با برداشته شدن آن بهتر متوجه تغییرات حرارتی شویم. البته این حساسیت همیشگی نیست و بعد از چند روز از بین می‌رود، پس نگران نباشید.

جرمگیری و لق شدن دندان‌ها

یکی از باورهای نادرست درباره جرمگیری این است که این اقدام درمانی، یکی از دلایل از دست دندان و لق‌ شدن دندان‌ها است. در صورتی که تجمع تدریجی جرم روی دندان‌ها و لثه و بی‌توجهی به این موضوع، مقداری از استخوان نگهدارنده دندان تحلیل می‌رود.

بعد از اتمام فرآیند جرم‌ گیری این فضاها قابل مشاهده هستند و لثه از بین رفته دیده می‏‌شود. این در حالی است که برخی گمان می‏کنند جرم گیری موجب از بین رفتن لثه شده است. همچنین پس از جرم ‌گیری و پاک شدن جرم از فضاها، دندان‌‎ها حالت لق‌ شدگی پیدا می‏‌کنند و فرد بر این تصور است که علت آن جرم گیری است. در صورتی که لق‌ شدگی حاصل تجمع لایه‌های جرم بوده است.

در حقیقت دندان به این دلیل قبلا لق شده ولی به علت انباشتگی جرم و چسباندن دندان‌ها به هم، بیمار لق شدن آنها را احساس نکرده است، اما بعد از برداشتن جرم‌ها فرد متوجه آن می‌شود. البته این در مورد همه افرادی که جرمگیری می‌کنند، صادق نیست.

بسیاری از افراد با یک بار جرمگیری و رعایت همیشگی بهداشت دهان و دندان ممکن است تا مدت‌ها نیازی به جرمگیری مجدد نداشته باشند، اما به طور کلی حداقل سالی یک بار این کار انجام شود.

علل ایجاد جرم دندان

عوامل مختلفی باعث تشکیل پلاک بر روی دندان شده که در نهایت منجر به کَلکولوس دندانی می شود که به صورت سخت و چسبنده به دندان می‌چسبد، تشکیل جرم بر روی دندان این امری کاملاً طبیعی است و بایستی جهت ازبین‌بردن جرم به بهداشت روزانه توجه کرد، حال علل ایجاد جرم دندان عبارت‌اند از:

• عدم رعایت بهداشت دهان و دندان اصلی‌ترین علت تشکیل پلاک دندانی و یا جرم دندان است، در صورتی که افراد به مسواک و نکات بهداشتی توجه نکنند باکتری و مواد معدنی بر روی دندان مانده و سفت می‌شوند.
• مصرف بیش از حد مواد غذایی علی‌الخصوص انواع شیرینی، آجیل، نوشیدنی‌های گازدار، نوشابه و شربت‌های قندی که منجر به افزایش باکتری بر روی سطح دندان می شود.
• مصرف دخانیات از دیگر علل تشکیل جرم بر روی دندان می‌باشد که روند تشکیل کَلکولوس دندانی را سرعت می‌بخشد.
• در سن بالا سطح پوستة دندان نازک شده و نسبت به تولید کَلکولوس دندانی حساس می شود.
• برخی از بیماری‌هایی دهانی نیز می‌توانند منجر به تولید پلاک دندانی شوند.

فواید جرم‌ گیری دندان

دندانپزشکان به افراد توصیه می‌کنند که هر چند وقت یکبار اقدام به جرم گیری دندانشان کنند؛ زیرا این کار فواید بسیاری برای دندان‌ها دارد که عبارت‌اند از:

• برداشته شدن پلاک و جرم از روی دندان کمک شایانی به‌ سلامت دندان‌ها می‌کند و باعث می شود همیشه سفید، زیبا و براق بمانند.
• جرم موجود روی دندان باعث بروز بیماری دهان و دندان نظیر بیماری لثه را کاهش می‌دهد و برای این کار لازم تا مواد معدنی و جرم‌ها از روی دندان پک شوند.
• زمانی که جرم و یا کَلکولوس روی دندان تشکیل شود موجب بد رنگ شده و زشت شدن ظاهر دندان می شود، حال با کمک جرم گیری می‌توان باکتری‌های موجود روی دندان را حذف کرد و موجب بهبود ظاهر دندان‌ها شد.
• وجود جرم روی دندان موجب خرابی و پوسیدگی دندان می شود و همین امر در برخی موارد افراد را نیازمند کاشت ایمپلنت دندان می‌کند.

بروساژ یعنی چه؟

پس از جرم گیری با آغشته کردن دندان‌ها به خمیر مخصوص و با استفاده از بروسهای مخصوص برای ایجاد سطح صیقلی روی دندان باعث می‌شوند تا رنگ و لکه و همین جرم بر روی دندان جلوگیری شود.

چه مدت یکبار نیاز به جرم گیری دندان است؟

به‌طورکلی تمامی افراد بایستی در طول سال دو بار دندان‌هایشان را جرم‌گیری بار اول در پایان نیمه اول سال و بار دوم در پایان نیمه دوم سال، اما برای برخی افراد لازم است تا به‌دفعات بیشتری در سال دندان‌هایشان را جرم گیری می‌کنند، مثلاً افرادی که دخانیات مصرف می‌کنند و یا افرادی مبتلا به بیماری‌های دهان و دندان هستند.

هزینه جرم گیری دندان

هزینه جرم گیری دندان برای تمامی افراد متفاوت است، همچنین هزینه دریافتی هر دندانپزشک با دندانپزشک دیگر فرق می‌کند به علت آنکه تجربه متخصصین و محل مطبشان با یکدیگر فرق دارد، همچنین از دیگر عواملی که در تعیین هزینة جرم گیری دندان مهم است تعداد دندان‌هایی می‌باشد که قصد جرم گیری آن‌ها را دارید.

یکی از سؤالات رایجی که بیماران از متخصصین و دندانپزشکان می‌پرسند این است که یا بیمه هزینة جرم گیری را پرداخت می‌کند؟ در جواب این سؤال باید گفت بله به‌این‌علت که جرم گیری جنبه درمانی داشته و اغلب بیمه‌ها بخشی از هزینه جرم گیری را قبول می‌کنند.

روش‌های جرم گیری دندان

برای جرم گیری دندان‌های از دو روش استفاده می‌کنند که هر کدام کاربردهای مختلفی دارند و دندانپزشک بر اساس شرایط دهانی و دندان بیمار و میزان جرم موجود روی دندان یکی از آن‌ها را انتخاب کرده و برای بیمار استفاده می‌کند، روش جرم گیری دندان شامل روش دستی و اولتراسونیک می شود که تعریف آن‌ها به صورت زیر می‌باشد:

در روش اولتراسونیک دندانپزشک با استفاده از امواج صوتی که بسیار سریع عمل می‌کنند، جرم را از روی سطح دندان پاک می‌کند و حال دندانپزشک ممکن است از یک محلول ضدعفونی‌کننده برای پاک‌سازی دندان استفاده کند، لازم به ذکر است که این روش نباید برای بیمارانی که دندان‌های حساس دارند استفاده شود.

روش بعدی روش دستی می‌باشد که جزو قدیمی‌ترین روش‌ها است، در ین روش دندانپزشک به کمک ابزاری به نام اسکیلر روی سطح دندان می‌کشد، این دستگاه شامل برسی نوک تیز بوده و قادر است جرم‌ها را لایه‌لایه جدا کند، البته در این روش دندانپزشک بایستی با حس لامسه مناطق دارای جرم را مشخص کند.

طریقه انجام این روش به این شکل است که دندانپزشک با اعمال فشاری کم بر روی دندان جرم‌ها را از روی سطح دندان بر می‌دارد. این ابزار ممکن است به دلیل ظاهرش برای برخی افراد ترسناک باشد.

آیا جرم گیری دندان‌ درد دارد؟

یکی از دلایلی که بسیاری از افراد را از انجام جرم‌گیری دندان منصرف کرده است ترس از درد آن است، جرم گیری دندان در برخی موارد همراه با درد است البته به میزان کَلکولوس دندانی نیز بستگی دارد، برای جلوگیری از این امر دندانپزشک در بسیاری از موارد برای بیمار بی‌حسی تزریق کرده و افراد در هنگام جرم گیری هیچ نوع دردی احساس نمی‌کنند.

عوارض جرم گیری دندان

در مطالب قبل دررابطه‌با مزایای جرم گیری دندان صحبت کردیم؛ اما ین روش نیز مانند تمامی روش‌ها معایبی نیز دارد، البته به مواردی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم نمی‌توان گفت معایب زیرا عارضه‌های بعد از جرم گیری محسوب می‌شوند که به صورت زیر می‌باشد:

• یکی از عارضه‌هایی که ممکن است افراد بعد از جرم گیری تجربه کنند درد است، در حین انجام کار دندانپزشک بی‌حسی تزریق کرده و پس از آن نیز ممکن است مسکن تجویز کند.
• خونریزی از دیگر عوارض جرم گیری است، هیچ‌گونه جای نگرانی نیست؛ زیرا خونریزی موقت بوده و بعد از مدتی برطرف می شود.
• برخی افراد پس از انجام جرم گیری دچار حساسیت شده و دندانشان در مقابل غذا و نوشیدنی بسیار سرد و بسیار گرم دچار درد می شود.
• عفونت در صورتی اتفاق می‌افتد که جرم گیری دندان به صورت اصولی انجام نگیرد، به همین دلیل دندانپزشکان توصیه می کد تا انجام مراحل جرم گیری با رعایت اصول بهداشتی انجام شود.

مراقبت‌های پس‌ از جرم گیری و بروساژ دندان

برای حفظ زیبایی دندان‌ها پس از جرم‌گیری لازم است تا مراقبت‌هایی انجام شود که عبارت‌اند از:

• سعی کنید در طول روز به تعداد دو بار در روز دندان‌هایتان را به مدت دو دقیقه با حرکات ملایم و دورانی با مسواک نرم، مسواک کنید.
• برای کاهش درد و تورم از کمپرس یخ و داروهای مسکن تحت‌نظر دندانپزشک استفاده کنید.
• مصرف مواد شیرینی، نوشیدنی گازدار مانند نوشابه را تا حدالامکان کاهش دهید.
• از مصرف سیگار پرهیز کنید، در صورتی که موفق به ترک سیگار نشدید مصرف آن را در طول روز کاهش دهید.
• به صورت مرتب به دندانپزشک مراجعه کنید.

پس از جرم ‌گیری چقدر طول می‌کشد درد و ناراحتی لثه یا دندان‌ها خوب شود؟

مدت زمان احساس درد پس از جرم‌گیری دندان به عوامل مختلفی از جمله میزان جرم موجود روی دندان، حساسیت لثه و غیره بستگی دارد، حال با توجه به شرایط، افراد ممکن است بین چند روز تا یک هفته پس از جرم گیری درد احساس کرده و خونریزی داشته باشند.

آیا بروساژ مینای دندان را از بین می‌برد؟

یکی از دلایلی که باعث شده بسیاری از افراد از انجام جرم ‌گیری منصرف شوند این است که تصور می‌کنند جرم گیری، مینای دندان را از بین می‌برد، حال بسیاری از دندانپزشکان این مورد را رد کرده؛ زیرا مینای دندان لایه کریستالی شکل است که درون دندان وجود دارد و حفاظت از دندان در برابر آسیب‌های مختلف را بر عهده دارد.

در جرم گیری دندانپزشک تنها پلاک و جرم‌های موجود روی دندان را پاک می‌کند و آسیبی به مینای دندان وارد نمی‌شود. ولی در صورتی که جرم گیری تحت‌نظر دندانپزشک باتجربه انجم نشود باعث آسیب به لثه و عفونت می شود.

چرا دندان‌ها بعد از بروساژ حساس می‌شوند؟

حساسیت دندان پس از جرم‌ گیری امری کاملاً طبیعی بوده و با گذر زمان برطرف می شود، متأسفانه برخی افراد پس از جرم‌گیری تصور می‌کنند که از بین مینای دندانشان باعث شده تا دندانشان نسبت به سرما و گرما حساس شود، لازم به این افراد بگوییم که هیچ‌گونه جای نگرانی نیست و جرم گیری تنها جرم‌های موجود روی دندان را از بین برده و به مینای دندان آسیبی نرسیده است. حساسیت پس از بروساژ به دلیل برخورد ریشه دندان به محیط بیرون اکسپوز است.

آیا دندان‌ها بعد از بروساژ لق می‌شوند؟

تابه‌حال گزارشی مبنی بر آن که جرم گیری دندان منجر به لق شدن دندان شده است نبوده و متأسفانه این باور اشتباه بسیار در بین افراد رایج شده، وظیفة جرم گیری، تنها ازبین‌بردن کَلکولوس دندانی است و نه به مینای دندان آسیب رسانده نه باعث لق شدن دندان می شود.

دکتر آرش گلستانه توصیه می‌کنند که نسبت به جرم‌گیری دندان توجه کنید و هر سال حداقل دو بار برای جرم‌گیری به دندانپزشک مجرب مراجعه نمایید و بدون هیچ‌گونه استرس به بهبود سلامت دندان‌هایتان کمک کنید.

کلام آخر

اهمیت بهداشت دهان و دندان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار زیرا این کار از تجمع پلاک و جرم روی دندان جلوگیری می کند و انباشته شدن جرم روی دندان نیز عوارض بسیاری دارد که از جمله آن ها می‌توان التهاب و عفونت لثه و بیماری های لثه اشاره کرد.

به گفته ی دکتر آرش گلستانه متخصص ایمپلنت در اصفهان

افرادی که به بهداشت دهان و دنانشان توجه نکرده و یا به دفعات در روز سیگار می کشند دندان هایشان سریع‌تر جرم گرفته و نیاز دارند تا در طول سال چندین بار جهت جرم‌گیری به دندانپزشک مراجعه کنند.

لازم به ذکر است که افرادی که به مدت دو دقیقه مسواک نمی‌زنند و به چندثانیه مسواک کردن دندان‌هایشان اکتفا می کنند بیشتر از سایر افراد در معرض خطر جرم‌گیری دندان هستند زیرا جرم دندان به درستی پاک نشده و روی هم انباشته می‌شود.