تریسموس که گاهی به آن قفل فک نیز می‌گویند، یک وضعیت دردناک است که در آن ماهیچه‌های جویدنی فک، منقبض و ملتهب می‌شوند و از باز شدن کامل دهان جلوگیری می‌کنند. هر چه زودتر درمان را دریافت کنید، نتیجه بهتری خواهید داشت.
تریسموس باعث اسپاسم دردناک در عضلاتی می‌شود که مفاصل فک شما را احاطه کرده‌اند (مفاصل گیجگاهی فکی). شرایط و مسائل متعددی ممکن است باعث تریسموس شوند. ممکن است یک عارضه جانبی درمان سرطان سروگردن باشد یا بعد از جراحی دندان اتفاق بیفتد. برخی از عفونت‌ها یا ضربه به فک شما، ممکن است باعث تریسموس شوند. ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی، تریسموس را با دارو و فیزیوتراپی درمان می‌کنند.
اینجا در سایت جراحی دهان، فک و صورت دکتر آرش گلستانه در اصفهان، به بررسی کامل تریسموس، علل و راه های درمان آن می پردازیم.
فهرست مطالب
- 1 تریسموس چیست؟
- 2 تریسموس چگونه بر بدن من تأثیر می‌گذارد؟
- 3 چه کسانی تحت‌تأثیر تریسموس قرار دارند؟
- 4 تفاوت بین تریسموس و کزاز (قفل فک) چیست؟
- 5 علائم تریسموس چیست؟
- 6 چه چیزی باعث تریسموس می‌شود؟
- 7 مشکلات تریسموس
- 8 متخصص دهان، فک و صورت، چگونه تریسموس را تشخیص می‌دهد؟
- 9 متخصص فک و صورت، چه آزمایش‌هایی را برای تشخیص این بیماری انجام می‌دهد؟
- 10 درمان تریسموس چطور انجام می‌شود؟
- 11 تمرینات تریسموس
- 12 درمان‌های خانگی تریسموس
- 13 آیا می‌توانم از ابتلا به تریسموس جلوگیری کنم؟
- 14 چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
- 15 در صورت ابتلا به تریسموس، چه انتظاری می‌توانم داشته باشم؟
تریسموس چیست؟
وقتی ماهیچه‌های فک شما به‌قدری سفت می‌شوند که نمی‌توانید دهان خود را باز کنید، ممکن است به بیماری تریسموس مبتلا شده باشید. تریسموس به اسپاسم عضلانی در مفصل گیجگاهی فکی شما اشاره دارد. درمان سرطان سروگردن، شایع‌ترین دلیلی است که افراد دچار تریسموس می‌شوند.
درمان اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
تریسموس چگونه بر بدن من تأثیر می‌گذارد؟
به طور معمول، دهان شما 40 تا 60 میلی متر باز می‌شود. (بسته به‌اندازه دست و انگشتان، که برابر است با عرض دو یا سه انگشت در کنار هم.) اگر تریسموس دارید، ممکن است نتوانید دهان خود را بیشتر از 20 تا 35 میلی متر باز کنید. این ممکن است شما را از خوردن یا صحبت کردن باز دارد. اکثر علائم تریسموس، در عرض چند هفته از بین می روند؛ با این حال برخی از افراد مبتلا به تریسموس مزمن یا طولانی مدت، ممکن است دچار افسردگی شوند.
چه کسانی تحت‌تأثیر تریسموس قرار دارند؟
بسیاری از افراد، ممکن است به تریسموس مبتلا شوند، اما این وضعیت معمولاً بر گروه‌های زیر تأثیر می‌گذارد:
- بزرگسالان جوان 18 تا 25 ساله که برای برداشتن دندان‌عقل تحتانی خود، جراحی دندان انجام داده اند. اینها آخرین دندان های آسیاب در هر طرف فک شما هستند. برداشتن دندان‌عقل ممکن است باعث تریسموس شود؛ زیرا، افراد اغلب در حین جراحی، فک های خود را کاملا باز نگه می دارند.
- افراد مبتلا به سرطان سروگردن: تحقیقات نشان می‌دهد که بیش از 40 درصد از افرادی که تحت درمان پرتودرمانی برای سرطان سروگردن قرار گرفته اند، دچار تریسموس می‌شوند.
- افراد مبتلا به اختلال گیجگاهی فکی (TMD): تریسموس یک علامت شایع TMD است.
تفاوت بین تریسموس و کزاز (قفل فک) چیست؟
این شرایط چندین علامت مشترک دارند. کزاز نیز مانند تریسموس، باز کردن دهان را برای شما سخت می‌کند و می‌تواند بسیار دردناک باشد. تفاوت این است که تریسموس به این دلیل اتفاق می‌افتد که چیزی روی فک شما تأثیر گذاشته است، مانند درمان سرطان یا برداشتن دندان‌عقل اما کزاز (قفل‌شدن فک) یک عفونت باکتریایی است که ممکن است باعث اسپاسم عضلانی در سراسر بدن شما شود.
ترکیدن فک (صدای کلیک فک) چیست؟
علائم تریسموس چیست؟
شایع‌ترین علامت این است که نمی‌توانید دهان خود را به‌اندازه معمول باز کنید. علائم دیگر عبارت‌اند از:
- احساس سفت‌شدن عضلات فک می‌کنید، گویی در فک خود گرفتگی عضلانی دارید.
- فک شما وقتی که صحبت نمی‌کنید، غذا نمی‌خورید یا سعی نمی‌کنید آن را حرکت دهید، درد می‌کند.
- جویدن غذای جامد درد دارد.
- خمیازه‌کشیدن دردناک است.
چه چیزی باعث تریسموس می‌شود؟
تریسموس با لیست طولانی از شرایط و مسائل پزشکی مرتبط است. شایع‌ترین علل آن TMD، واکنش به درمان سرطان سروگردن یا پس از کشیدن دندان‌عقل است. علل دیگر عبارت‌اند از:
اسپاسم عضلانی
- کزاز
- تشنج
- ضایعات نورون حرکتی فوقانی مانند سکته مغزی، آسیب مغزی تروماتیک
- سندرم شخص سفت
- کزاز هیپوکلسمیک
- آرتریت سلول غول‌پیکر
- مواد مخدر و سموم
- میوزیت
- نورالژی سه‌قلو
علل داخل مفصلی محدودیت باز شدن دهان
- اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی – فک پایین (TMJ).
- آنکیلوز TMJ (فیبری یا استخوانی)
- آرتریت TMJ (عفونی یا غیرعفونی)
- سینوویت TMJ
- بیماری منیسک TMJ
- جسم خارجی TMJ
درمان و انواع ضایعات پاتولوژیک ناحیه فک و صورت
شرایط التهابی
در صورت ابتلا به آرتریت روماتوئید، استئوآرتریت و اسکلرودرمی، ممکن است دچار تریسموس شوید. این شرایط بر مفصل گیجگاهی فکی شما تأثیر گذاشته و ممکن است باعث تریسموس شود.
عفونت‌ها
بیماری هایی مانند اوریون و ورم لوزه ها، می توانند باعث تریسموس شوند. اگر عفونت هایی داشته باشید که دندان ها، گردن یا غده پاروتید (بزاقی) شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد، ممکن است دچار تریسموس شوید.
انواع عفونت هایی که ممکن است باعث تریسموس شوند عبارت‌اند از:
- عفونت دهان و دندان
- اوتیت خارجی بدخیم
- آبسه پری لوزه
- آبسه رتروفارنکس یا پارافارنکس
- استئومیلیت
- مننژیت
- آبسه مغزی
- آبسه پاروتید
عفونت ایمپلنت دندان چه علائمی دارد و چگونه درمان می شود؟
تروما
اگر فک شما ضربه خورده یا آسیب ببیند ممکن است دچار تریسموس شوید که عبارت‌اند از:
- تورم شدید بافت نرم و هماتوم
- شکستگی‌ها مانند کندیل فک پایین، قوس زیگوماتیک
آبسه پری لوزه‌ای (PTA)
برخی از افراد مبتلا به لوزه دچار آبسه‌های اطراف لوزه می‌شوند – پاکت‌های پر از چرک که در نزدیکی لوزه های شما ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به PTA ممکن است دچار تریسموس شوند.
سایر علل خارج مفصلی محدودشدن باز شدن دهان
- علل مادرزادی تریسموس
- روان زا
- پرتودرمانی سروگردن
- فیبروز زیر مخاطی دهان
- تومورهای نازوفارنکس یا زیر گیجگاهی / فیبروز تاندون تمپورالیس
- تغییر شکل پس از جراحی (مثلاً اسکار گیجگاهی پس از کرانیوتومی)
- فک سیمی
- اسکلرودرمی
- تغییر شکل اکتسابی به‌عنوان‌مثال سوختگی
- تغییر شکل خم‌شدن گردن
مشکلات تریسموس
مسائل مربوط به خوردن
باز نشدن کامل دهان، اغلب منجر به کاهش تغذیه می‌شود. بیماران مبتلا به تریسموس، ممکن است کاهش وزن قابل‌توجهی را تجربه کرده و ممکن است کمبودهای تغذیه‌ای قابل‌توجهی داشته باشند. این امر در زمانی که بیمار تلاش می‌کند پس از جراحی، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی، بهبود یابد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به‌طورکلی پذیرفته شده است که کاهش وزن بیش از 10٪ از وزن اولیه بدن، قابل توجه است و نشان دهنده دریافت ناکافی مواد مغذی است.
آیا جراحی فک، ارزش ریسک کردن دارد؟
مسائل بهداشت دهان و دندان
باز کردن محدود دهان، می‌تواند باعث به‌خطرافتادن بهداشت دهان شود. در بیماران سرطانی که تحت پرتودرمانی فک پایین قرار گرفته‌اند، بهداشت دهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اگرچه نادر است، استئورادیونکروز می‌تواند به‌شدت ناتوان‌کننده یا حتی کشنده باشد. بهداشت نامناسب دهان، می‌تواند منجر به پوسیدگی دندان (حفره دندانی) شود.
نکات طلایی مراقبت‌های بعد از جراحی فک
مشکلات بلع و تکلم در اثر تریسموس
بسیاری از افرادی که دهانشان محدود است، در بلع و تکلم نیز مشکل دارند. زمانی که دهان نتواند به‌اندازه کافی باز شود تا صداهای طبیعی ایجاد کند، گفتار به خطر می‌افتد. زمانی که به دلیل آسیب عضلانی، جراحی و تشعشع، حنجره نتواند به‌درستی بالا بیاید، بلع و تکلم به خطر می‌افتد.
بی‌حرکتی مفاصل
اگرچه آشکارترین علائم تریسموس، توانایی باز کردن دهان را شامل می‌شود، مهم است که متوجه شوید که احتمالاً مشکلاتی در داخل مفصل نیز وجود دارد. هنگامی که یک مفصل بی‌حرکت می‌شود، تغییرات دژنراتیو در مفصل رخ می‌دهد. این تغییرات ممکن است شبیه تغییرات آرتریت باشد و ممکن است با التهاب و درد همراه باشد. در صورت عدم درمان، بیماری دژنراتیو ممکن است ادامه یابد و در نهایت دائمی شود. تغییرات دژنراتیو در عضله نیز بسیار محتمل است.
متخصص دهان، فک و صورت، چگونه تریسموس را تشخیص می‌دهد؟
پزشک شما، ابتدا یک معاینه پزشکی کامل انجام می‌دهد، به‌ویژه به دنبال علائم سرطان دهان، ناهنجاری‌های استخوان و مفاصل، یا هر بافت غیرطبیعی دیگری در فک شما که ممکن است به تریسموس منجر شود، می‌گردد. آنها همچنین:
- اندازه‌گیری می‌کنند که چقدر می‌توانید دهان خود را باز کنید،
- در مورد هر گونه درمان یا روش دندانپزشکی اخیر می‌پرسند،
- در مورد هر گونه آسیب احتمالی به فکتان می‌پرسند؛ برای مثال، اگر در حین یک تصادف ورزشی یا رانندگی، به فک شما ضربه خورده است،
- در مورد سابقه جراحی قبلی یا پرتودرمانی سروگردن، از شما سؤال می‌پرسند،
متخصص فک و صورت، چه آزمایش‌هایی را برای تشخیص این بیماری انجام می‌دهد؟
جراح دهان، فک و صورت مانند دکتر آرش گلستانه، ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری، از جمله اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) را تجویز کند.
درمان تریسموس چطور انجام می‌شود؟
تریسموس معمولاً موقتی است تا دائمی؛ اما هر چه زودتر درمان را شروع کنید، شانس بهبودی بیشتری خواهید داشت. برخی از گزینه‌های درمانی عبارت‌اند از:
استفاده از دستگاه کشش فک
این دستگاه‌ها، بین فک بالا و پایین قرار می‌گیرند. یک فیزیوتراپ، به شما خواهد گفت که کدام حرکات کششی را چند وقت یکبار، انجام دهید.
قیمت دستگاه‌ها به طور گسترده‌ای متفاوت است. بسیاری از دستگاه‌ها، باید به‌صورت سفارشی برای هر بیمار ساخته شوند؛ بنابراین، هزینه درمان افزایش می‌یابد. برخی دیگر مانند دستگاه‌های حرکت غیرفعال پیوسته، به‌صورت روزانه یا هفتگی، اجاره می‌شوند. کم‌هزینه‌ترین گزینه، استفاده از فشاردهنده‌های زبان است. این جایگزین کم‌هزینه، سال‌هاست که برای به حرکت درآوردن فک استفاده می‌شود.
دارو
پزشک تریسموس، ممکن است شل‌کننده عضلانی، مسکن یا داروهای ضدالتهابی را توصیه یا تجویز کند. برخی تحقیقات حاکی از یک منبع مورداعتماد نشان می‌دهد که ترکیب کورتیکواستروئیدها و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، ممکن است در کاهش تریسموس، مؤثر باشد.
فیزیوتراپی
این معمولاً شامل ماساژ و کشش فک، برای کمک به شل‌شدن عضلات و کاهش درد است.
تغییرات رژیم غذایی
پیروی از یک رژیم غذایی نرم و پرهیز از غذاهای سفت و ترد، اغلب برای کاهش درد، تا زمانی که علائم بهبود یابد، توصیه می‌شود.
طب سوزنی
درحالی‌که هنوز به مطالعات بیشتری نیاز است، برخی تحقیقات، نشان می‌دهد که طب سوزنی، می‌تواند برای آرامش عضلانی و مدیریت درد، در اختلالات مؤثر بر عضله فک، مفید باشد.
تمرینات تریسموس
دکتر آرش گلستانه: چندین تمرین وجود دارد که می‌تواند با کشش فک، برای کاهش التهاب و درد، به تسکین تریسموس کمک کند. این تمرینات را می‌توان چندین بار در طول روز تکرار کرد.
قبل از انجام این تمرینات، برای کمک به شل‌شدن عضله فک، حتماً عضلات فک خود را با حرکات دایره‌ای، به مدت 30-40 ثانیه، ماساژ دهید.
در اینجا چند تمرین برای امتحان وجود دارد:
- دهان خود را تاحدامکان باز کنید، 10 ثانیه نگه دارید و سپس ببندید. 5 بار این کار را تکرار کنید.
- دهان خود را تاحدامکان باز کنید، فک خود را به سمت راست حرکت داده و سپس ببندید. 5 بار تکرار کرده و سپس همان تمرین را انجام و فک خود را به سمت چپ حرکت دهید.
- گردن خود را با حرکت‌دادن سر به جلو و عقب و سپس چرخش به چپ و راست، بکشید. سرخود را خم کنید و گوش خود را به شانه خود فشار دهید، 20-30 ثانیه نگه دارید و سپس در سمت دیگر تکرار کنید. 5 بار در هر طرف این کار را انجام دهید.
درمان‌های خانگی تریسموس
همراه با مداخلات پزشکی، کارهایی وجود دارد که می‌توانید در خانه انجام دهید، تا به تسکین تریسموس و جلوگیری از بدتر شدن آن، کمک کنید.
- ماساژدادن: نواحی دردناک فک خود را پیدا کرده و با حرکت‌دادن انگشتان خود به‌صورت دایره‌ای، آن ناحیه را حدود 30 ثانیه ماساژ دهید.
- گردن خود را دراز کنید: چانه خود را در قفسه سینه قرار دهید و 30 ثانیه نگه دارید، سپس سر خود را به عقب بیاورید و 30 ثانیه دیگر نگه دارید. به طور مشابه، سر خود را به سمت چپ و سپس به راست حرکت دهید. در نهایت سر خود را به صورت دایره ای حرکت دهید.
- از بستن فک یا ساییدن دندان‌ها به هم خودداری کنید: این می‌تواند سفتی و درد فک را بدتر کند.
- مصرف مکمل منیزیم: منیزیم یک ماده معدنی مهم در تنظیم درد است. همچنین محققان در طی یک مطالعه در سال 2020، دریافتند که مصرف قرص منیزیم، قبل و بعد از جراحی دهان، شدت درد و تریسموس پس از عمل را کاهش می‌دهد.
- سعی کنید از CBD استفاده کنید: اگرچه تحقیقات بیشتری موردنیاز است، اما برخی مطالعات، پیشنهاد می‌دهد که استفاده موضعی از روغن CBD، می‌تواند به شل‌شدن عضلات فک و کاهش درد، کمک کند.
- مصرف کافئین را محدود کنید: کافئین ممکن است تریسموس را بدتر کند.
- گرمادرمانی: قراردادن یک حوله گرم و مرطوب روی فک، به مدت 15 دقیقه در هر ساعت، می‌تواند عضلات را شل کرده و جریان خون را تقویت کند.
آیا می‌توانم از ابتلا به تریسموس جلوگیری کنم؟
تریسموس، معمولاً افرادی را که تحت درمان سرطان سروگردن قرار گرفته‌اند، تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. محققان پزشکی، در حال مطالعه راه‌هایی برای کاهش تریسموس، پس از درمان هستند.
درمان و انواع ضایعات پاتولوژیک ناحیه فک و صورت
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگرچه تریسموس، اغلب خودبه‌خود برطرف می‌شود؛ اما اگر علائمی مانند مشکل جویدن یا اسپاسم فک، سفتی یا درد را تجربه کردید، مهم است که با پزشک خود صحبت کنید.
پزشک شما می‌تواند به تعیین علت علائم و ارزیابی درمان، کمک کند.
جستجوی زودهنگام درمان، نه‌تنها می‌تواند درد و ناراحتی ناشی از تریسموس را تسکین دهد، بلکه می‌تواند از عوارض نیز جلوگیری کند. اختلال در بلع، مشکل در خوردن یا آشامیدن و ایجاد بافت فیبری در مفصل فک یا عضلات اطراف آن می‌تواند از علل مراجعه شما به متخصص درمان تریسموس، باشد.
در صورت ابتلا به تریسموس، چه انتظاری می‌توانم داشته باشم؟
انتظار شما از تریسموس، به علت بیماری بستگی دارد. افرادی که پس از درمان سرطان، دچار تریسموس می‌شوند، ممکن است برای مدت طولانی علائم داشته و ممکن است به فیزیوتراپی طولانی‌مدت نیاز داشته باشند.
آشنایی با انواع جراحی دهان و دندان
یادداشتی از مطب دهان، فک و صورت دکتر گلستانه
اکثر افراد، پس از درمان سرطان سروگردن، دچار تریسموس می‌شوند. به‌طورکلی، اسپاسم فک در مقایسه با عوارض جانبی سرطان و درمان سرطان، ممکن است یک مشکل جزئی به نظر برسد. اما اگر تریسموس درمان نشود، می‌تواند بر توانایی افراد برای خوردن و بازیابی قدرت پس از درمان، تأثیر بگذارد. همچنین تریسموس می‌تواند بر توانایی آنها در برقراری ارتباط تأثیر گذاشته و باعث شود احساس ناامیدی یا انزوا کنند. اگر درمان سرطان، باز کردن دهان را برای شما سخت می‌کند، به پزشک خود اطلاع دهید.
